حفظ ردیف و آموزش به شاگردان:

همان طور که گفته شد آقا علی اکبر فراهانی استاد موسیقی دربار ناصری که فردی درویش سیرت و با ایمان بود آموخته های خود از پیشینیان را مرتب و طبقه بندی کرد و به فرزندانش به نام های (میرزا حسن)،(میرزا عبدالله)و(آقا حسینقلی) آموخت.در احوال آقا علی اکبر از نزدیکان و شاگردان ایشان آمده است که

...شبی با تار قلندر(تاری که با آن می زده)به بام خانه می رود و با ساز به مناجات و راز و نیاز مشغول می شود و همان جا می خوابد و صبح او را متوفی می یابند.غرض از بیان این حکایت نمودن حس عرفانی و معنوی در موسیقی ایرانی است که آن را بین دیگر همتایانش خاص گردانیده است.

میرزا حسن در اوان جوانی در گذشته و عمده ی آموزش ها توسط دو برادر یعنی میرزا عبدالله و آقاحسینقلی به شاگردان انجام می گرفته است.از آنجا که در آن زمان هنوز کسی در ایران از خط موسیقی (نت) آگاه نبوده همه ی شاگردان گوشه های ردیف را حفظ می کردند و به همین صورت یعنی سینه به سینه به شاگردان خود می آموختند.رابطه ی بین استاد و شاگرد در مکتب خانه های موسیقی درآن دوران بر پایه ی آداب خاصی بوده و هنوز هم این رابطه معنوی مورد توجه است.البته بعدها با آمدن نت به ایران تمامی آهنگ ها ی ردیف به خط موسیقی نوشته شد و تا امروز در کتب مختلف به روایت استادان مختلف به چاپ رسیده است. امروزه علی رغم وجود نت در ایران استادان بزرگ کشور روش قدیم یعنی حضور نزد استاد و از نزدیک دیدن ریزه کاریهای گرفتن پرده های ساز و مضراب زدن درست را ترجیح می دهند همچنین در آواز که حضور نزد استاد برای هنر جوی آواز از ضروریات است.چرا که خط موسیقی توانایی بیان برخی تکنیک ها و ریزه کاری ها را ندارد.

آغاز نت نویسی در ایران:                                                                     

موسیقی نظری در ایران از دیرباز وجود داشته است.مشاهدات تاریخی ما از زمان ساسانیان شاهد بر این مدعاست.آورده اند که تعداد زیادی آوازه خوان و نوازنده به طور گروهی در دربار خسرو پرویز به اجرای موسیقی می پرداخته اند که مسلما هماهنگ کردن این همه، نیازمند دانش موسیقی است که باربد ها و نکیساها از عهده این مهم بر آمده اند.در دوره های بعد نیز دانشمندانی چون عبدالقادر مراغه ای ،صفی الدین ارموی،فارابی، ابن سینا،فرصت الدوله شیرازی و ...کتاب هایی در این زمینه نوشته اند.اما خط موسیقی به شکل امروزی وجود نداشته بلکه برای رساندن منظور دوایری متناظر با لحن(ملودی)و ایقاع(وزن) می کشیده اند و در صورت آشنا بودن با علامت گذاری خاص  بر روی ساز آن نغمات را می نواخته اند.

خط موسیقی(نت)به شکل امروزی، با تاسیس مدرسه ((دارالفنون)) به همت ((میرزا تقی خان امیرکبیر))،وزیر با کفایت دربار ناصری،و آغاز به کار شعبه موزیک مدرسه وارد ایران شد.شعبه موزیک مدرسه بیشتر با هدف تشکیل دسته موزیک نظام به شیوه ی اروپایی و استخدام متخصص فرانسوی به نام ((لومر)) تاسیس شد.لومر نت را به هنرجویان ایرانی آموزش داد.از نخستین نت نویسان در ایران می توان به(( کلنل علینقی وزیری)) اشاره کرد.وی استاد مسلم موسیقی ایرانی و از شاگردان میرزا عبدالله بود که پنج سال در فرنگ به تحصیل موسیقی پرداخت و پس از بازگشت به ایران اولین مدرسه تخصصی موسیقی را تاسیس کرد و افرادی چون استاد ابوالحسن صبا در آن به تحصیل موسیقی مشغول شدند.کلنل در حضور میرزا عبدالله طی یک سال و نیم کلیه ی هفت دستگاه موسیقی و متعلقاتش را به نت نوشت.واژه هایی مثل((سری))و ((کرن)) که مبین ربع پرده های موسیقی ایرانی است از ابداعات اوست.(بحث ربع پرده مربوط به مبحث فاصله از تئوری موسیقی است که بعدا توضیح داده خواهد شد).دیگرنت نویسان ردیف موسیقی عبارتند از:مخبرالسلطنه هدایت،موسی خان معروفی،نورعلی خان برومند،ابوالحسن صبا و ...

ادامه دارد...

مطالب مرتبط:

مختصری درباره موسیقی ایرانی 3